Esta semana chamaronme do xornal porque chegara un libro interesante. Sobre sexo. Temo estar comezando a ser un chisco pesado con esto da economía e a xeopolítica, pero é que non hai semana na que non saia un libro interesante ou na que non pase algo que xustifique unha nova xeremiada. Nesta, a morte de Margaret Thatcher. Si, xa sei que aos leitores subversivos lles gustaba máis Sampedro, pero hanme ter que excusar: o seu dubidoso talento estético escurece para min as súas innegabeis virtudes intelectuais. A Thatcher, en troques… Vaia personaxe. Resulta moi simbólico que a Raíña Elisabeth só tivera ido a un funeral de político no seu reinado: o de Churchill. Agora repetirá para o da Dama de Ferro, que fixo unha desfeita no legado social que o vello Malborough construira, en boa medida como presa para a expansión do comunismo.

A revolución conservadora de Thatcher tivo a súa orixe e cénit nos Estados Unidos, con Milton Friedman e a Escola de Chicago por unha banda e Ronald Reagan polo outro. Pasados os anos, con pouco bo que dicir nunha Europa que está arrasada polo furacán que alimentan as quentes augas do neoconservadurismo, óptase por dicir que Thatcher era boa porque actuaba segundo as súas conviccións, nun argumento que siloxistica e inexorabelmente nos leva a considerar a Gengis Khan un político de primeira por levar a cabo o seu obxectivo de esfolar a milleiros de persoas.

Arriscándome a meter a pata, creo poder afirmar que hai uns “minima moralia” e que a aplicación estrita do capitalismo colisiona con eles. Claro, que para min resulta sinxelo cargar armas contra o capitalismo salvaxe porque todos os argumentos do mundo e algún máis son aportados á discusión polo profesor Josep Fontana. Primeiro foi o seu “Por el bien del Imperio”, mastodóntica relectura da historia entre 1945 e 2010 que non ten comparación con ningunha obra publicada nos últimos 25 anos en calquera idioma que eu poda ler (e abofé que son uns cantos). Agora con “El futuro es un país extraño”, na mesma editorial Pasado y Presente, completa aquel traballo, renovando os contidos dun epílogo desgraciadamente desactualizado día a día polas malas novas.

Antes de continuar, paga a pena informar de que contrapoñer unha obra a outra non é para nada sinxelo. As comparacións son odiosas. Este segundo libro, escrito por min ou por calquera profesor de a pé, sería considerado unha revelación fantástica. Nas mans de Fontana, semella unha peza pensada para aproveitar o relativo éxito do libro sobre o Imperio, inevitabelmente atada a actualidade e carente polo tanto da perspectiva necesaria en moitas ocasións para unha fría análise dos acontecementos. Namentres a escrita de “Por el bien del Imperio” foi un proceso de quince anos que deixou a pegada dunha bibliografía moi completa, o libro agora publicado bebe das fontes de artigos de xornal de maior ou menor importancia e acerto ou de declaracións públicas que dun día para outro poden ser enmendadas, e estrutúrase en capítulos e apartados moi breves. Todo isto provoca unha certa sensación de improvisación, cun lector que en ocasións se pode atopar tomando hábitos de lectura de xornal.

Fontana caracterízase pola súa combatividade, polas súas tendencias esquerdistas (que mesmo lle trouxeron graves problemas no eido académico, impedindo o seu acceso a algún doutorado “honoris causa”) e pola súa exhaustividade á hora documentarse, cun uso francamente impresionante de volumes cuxo tamaño asusta en ocasións. Pero claro, só con ter os ollos ben abertos consegue soportes argumentais para as súas teses sen tanto traballo. As sucesivas Administracións gubernamentais estadounidenses espallan as súas ideas aos catro ventos e pegadiñas a elas van os correspondentes sobreentendidos. Cando Hillary Clinton di que o foco da política exterior USA debe desplazarse cara Asia Oriental non fai outra cousa que desbotar todo aquilo que tiña que ver coa “Guerra contra o terror” contra países que pouco peso teñen na escena internacional e lembrar o leitmotiv da política exterior norteamericana: a procura da superioridade política e militar como condicionante da supremacía económica.

Establecida esta relación, a política exterior e o modelo capitalista americano son os dous motores da obra. Ambos son vistos de maneira tan negativa como interrelacionada á luz dun marco ideolóxico, o de Fontana, que privilexia as conquistas sociais do Estado de Benestar. Do mesmo xeito que o Informe Lugano e obras similares, “El futuro es un país extraño” manexa un argumentario de base que remarca o feito de que un 20% da poboación nada na abundancia namentres o outro 80% a penas ten que comer. O debuxo de portada, debido a Mike Kemp, ilustra á perfección estas razóns. Para soster un sistema esencialmente inxusto e etnocéntrico, os occidentais desenvolven unha agresiva política exterior. Os capítulos dedicados a ela son os mellores da obra, cun nivel de detalle moi enriquecedor e certo toque de conspiración ao falar da novas formas de facer a guerra, caracterizadas pola asepsia representadas polos drones, eses avións non tripulados e dirixidos por ordenador, coma se fosen de videoxogo, que poden voar durante 1.800 kilómetros, arrasar con todo e regresar sen que nin un só soldado estea en perigo de volver á casa nunha caixa de zinc con destino Arlington.

Con todo, o máis desmoralizante da obra non son as exposicións sobre o mal que funciona este pobre mundo senón a impresión de que é difícil que o asunto se arranxe. A parte maioritaria das sociedades europeas e creadas polos europeos soporta o statu quo ou declárase indiferente. Unha parte da caste intelectual aparentemente conforme cos cambios non é, segundo Fontana, outra cousa ca unha quintacolumna que ofrece keynesianismo dentro do marco do capitalismo, unha especie de mal menor representado por Paul Krugman. Os que protestan contra o sistema ou son contundentemente reprimidos, ou claramente ignorados ou son unha minoría que nin sequera abonda para molestar nunha unlla ao dinosaurio capitalista. Estoupidos coma os de Grecia ou Chipre non pasan de ser explosións controladas en partes periféricas e con pouco peso económico. Michael Bloomberg, que presume de ter na súa cidade o sétimo exército do mundo, non vai deixar que se ocupe Wall Street. Por moi intelixente que sexa, ao final, Josep Fontana remata por predicar en deserto ou, o que é peor, aos xa conversos. Mala perspectiva.

O pesimismo invade a moitos e estas columnas non han levantar moitos ánimos. De feito, prometo deixar por uns días a política, malia que agora mesmo sinta unha preguiza xigantesca por quitar as telas de araña dos meus coñecementos de narratoloxía e poñerme con algunha novela, que seguramente non termará das esixencias estruturais dun Genette ou das categorías estéticas dun Harold Bloom. Pero a arte sempre é longa para o breve que é a vida. Así pois, despidamos con honras o gran libro de Fontana, con toda a súa desesperanza, e como diría Elena Ochoa, falemos de sexo… para a semana.

 

Publicado el on Viernes 19 de abril de 2013 a las 12:46 en Sin categoría. RSS para seguir los comentarios de esta entrada. No están disponibles los comentarios pero puedes hacer un trackback desde tu web.