A voltas co Rei
Esta semana decidín non darlles a paliza cunha típica introducción con anécdota vital. Fanme falla as máis de cincocentas palabras desta columna para falar de “Juan Carlos. El rey de un pueblo”, de Paul Preston, que aparece agora nunha “edición actualizada” na editorial Debate.
Preston é un historiador de prestixio, que documenta profusamente e realiza un traballo serio. De feito, xa apareceu algunha outra vez nesta columna e non saíu mal parado. Precisamente polas súas boas credenciais, non se explica que se preste a semellante operación de mercantilismo literario. A “actualización” comprende 30 páxinas que abarcan dez anos, de seguro os dez de maior desgaste popular da monarquía, e que son pouco máis ca unha suma de extractos de novas xornalísticas. Este tratamento vén a agravar o problema da edición orixinal, publicada en 2003, na que se adicaban 60 páxinas ao periodo 1955-1960 e 35 ao golpe de Estado do 23-F.
As biografías de personaxes vivos e en pleno exercicio das súas funcións presentan graves problemas de enfoque con certa frecuencia. É evidente que o paso dos anos e o incómodo trámite do pasamento do biografiado fan marabillas coa perspectiva. Non obstante, é posíbel facer unha obra mestra en vida do persoeiro de turno: que lle pregunten senón a Robert Caro, capaz de demoler a fama de Robert Moses (arquitecto da Nova York que todos coñecemos) en 1974, sete anos antes da súa morte. Claro, que Robert Caro non fixo a súa historia en base a artigos de xornal e libros que contan un cento de perspectivas senón grazas a un completo traballo de entrevistas e a un enfoque aberto do xénero, que permite explicar o contexto (nese caso, o crecemento de NYC) a través do protagonista. Preston tira polo camiño do medio e deixa unha biografía insulsa.
Falta sal nesta obra. O historiador ten que presentar, tratando de achegarse a ese El Dorado que é a obxectividade pura. Pero, coma se fose un xuíz en moitas ocasións, pode analizar e valorar o material presentado. A Paul Preston, aquí, non lle gusta mollarse coma en “El Holocausto Español”, onde os xuízos de valor eran escasos pero contundentes. E temas candentes non faltan: ¿son xustas as acusacións de perxurio que unha parte da dereita franquista arroxou (e arroxa) contra o monarca? ¿Como interpretar os contactos d´El Rei con Alfonso Armada quince días antes do 23-F? Despachar o famoso “ya no puedo volverme atrás” con tres liñas sobre unha “precipitada redacción” non semella moi honroso. ¿Como equilibrar o feito de que Don Juan Carlos fose xefe supremo do exército coa benevolencia nas sentencias contra os militares rebeldes, neste e noutros casos? Preguntas todas estas que estaría ben responder se, como se supón, un é unha autoridade na materia.
Peor aínda semella o trato aos últimos escándalos da Familia Real. Un tratamento frívolo, mesmo cun toque de mal gusto ao falar de aventuras extramaritais do monarca cando durante o resto da obra se soslaia o seu gusto polas mulleres atractivas e mesmo se xoga con insinuacións respecto a Carmen Díez de Rivera, a musa da Transición. Non creo que a ninguén lle importe con quen se deita o Rei, como tampouco importa con quen se deitaban Isabel II (alomenos quedounos de recordo “Los Borbones en pelota”) ou Kennedy. A historia ben contada é o que importa. E Preston conta menos do que debera e vende máis do que lle toca.